Jaskra (z łaciny 'glaucoma’) jest grupą chorób oczu, która prowadzi do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz siatkówki, co skutkuje zawężeniem pola widzenia, pogorszeniem wzroku lub nawet jego utratą.
Jaskra to bardzo poważny problem. Choroba ta jest główną przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych. Ponadto, na jaskrę cierpi obecnie około 60 milionów ludzi na całym świecie. W Polsce jaskra dotyka około 0,5% społeczeństwa, przy czym zagrożonych chorobą jest około 1,5%. Na świecie żyje około 7 milionów osób, które utraciły z powodu jaskry wzrok. Nie ulega zatem wątpliwości, że skala problemu jest ogromna.
Przyczyny jaskry
Jaskra to choroba, która polega na postępującym uszkodzeniach nerwu wzrokowego. Z reguły mają na to wpływ dwa czynniki:
- zbyt duże ciśnienie wewnątrz oka
- niedrożność naczyń krwionośnych oka
Omówmy zatem pokrótce obie z wymienionych wyżej przyczyn powstawania jaskry.
Problemy z prawidłowym ciśnieniem wewnątrz oka
W środku każdego zdrowego oka dochodzi do ciągłej wymiany płynów nazywanych cieczą wodnistą. Jakie jest zadanie cieczy wodnistej? Z jednej strony wpływa ona do oka dostarczając mu konieczne do funkcjonowania składniki odżywcze, a z drugiej wypływa, zabierając ze sobą produkty przemiany materii. Ponadto oko tworzy dodatkowe porcje świeżej cieczy wodnistej. Powstaje więc pytanie: W jaki sposób płyn opuszcza oko? W jego dolnej części istnieje tak zwany kąt przesączania. Jego zadaniem jest usuwanie z oka nadmiarowej ilości cieczy wodnistej. Niestety zdarza się, że kąt przesączenia w jakiś sposób się zatyka, w związku z czym gałka oczna nie może regulować miary płynów, które znajdują się wewnątrz. Co dzieje się w efekcie? Ciecz wodnista nie może wydostać się na zewnątrz, a ciśnienie w oku wzrasta. Powoduje to zniszczenie naczyń krwionośnych oka, co z kolei skutkuje degradacją nerwu wzrokowego, a w efekcie także postępującą utratą wzroku.
Niedrożność naczyń krwionośnych oka
W przypadku omówionych wyżej problemów z prawidłowym ciśnieniem oka, problemy z naczyniami krwionośnymi są bezpośrednim następstwem zaburzeń w odprowadzaniu cieczy wodnistej. Niemniej jednak zdarza się i tak, że tendencja do niedrożności naczyń krwionośnych nie jest spowodowana niczym konkretnym – jest ona wówczas po prostu wrodzoną wadą. W tym odosobnionym przypadku jaskra może pojawić się bez żadnego związku z regulacją poziomu cieczy wewnątrz gałki ocznej. Niedrożne lub chore na inny sposób naczynia krwionośne powodują problemy z nerwem wzrokowym, co ostatecznie skutkuje zawężeniem pola widzenia oraz utratą ostrości wzroku.
Inne przyczyny jaskry
W niektórych przypadkach jaskra może rozwinąć się na wskutek następujących czynników zewnętrznych:
- wiek (wraz z jego wzrostem rośnie i prawdopodobieństwo zachorowania)
- zaburzona gospodarka tłuszczowa
- cukrzyca
- przyjmowanie glikokortykosteroidów
- krótkowzroczność silniejsza niż -4 dioptrie
- problemy z nadciśnieniem lub nieprawidłowe leczenie przypadłości ciśnieniowych
- palenie tytoniu
Objawy jaskry
Objawy jaskry mogą nieznacznie się różnić od siebie w zależności od rodzaju choroby. Bez względu jednak na to, można uogólnić całą sprawę stwierdzeniem, iż jaskra rozwija się cicho i niepostrzeżenie.
W większości przypadków objawy wyglądają podobnie. Problem niemalże zawsze dotyczy obu oczu, niemniej jednak z reguły dotyka on najpierw jednego, a następnie drugiego oka. Jest to kluczowe w zrozumieniu skrytego charakteru tej choroby. Skąd ten wniosek?
Otóż kiedy nerw jednego z oczu jest już poważnie zniszczony, widok z tego oka jest znacznie okrojony. Niemniej jednak mózg składa ostateczny obraz z pomocą dwojga oczu. Niestety drugie oko, którego nie dotknęła jeszcze jaskra, nadrabia ubytek w obrazie z chorego oka. W efekcie zauważenie problemu staje się wręcz niemożliwe. Dopiero kiedy nerw jest zniszczony do tego stopnia, że obniża się ostrość widzenia w chorym oku lub kiedy choroba zaczyna dotykać także i drugiej gałki ocznej – wówczas jesteśmy w stanie zorientować się, że coś jest nie tak.
Rodzaje jaskry
Stosuje się różne, mniej lub bardziej fachowe klasyfikacje odmian jaskry. Poniższa lista dzieli tę chorobę na cztery rodzaje wyróżniając je ze względu na przyczynę jej powstania:
- jaskra pierwotna – jest ona uwarunkowana genetycznie.
- jaskra wtórna – pojawia się na skutek innych poważnych problemów z oczami
- jaskra pourazowa – występuje ona w wyniku mechanicznych urazów oka. Z reguły jest następstwem szkodzenia ciała rzęskowego produkującego ciecz wodnistą.
- jaskra spowodowana retinopatią niedokrwienną
Leczenie jaskry
Niestety – jaskra jest uważana za chorobę nieuleczalną. Stosuje się jednak różne metody mające na celu spowolnienie rozwoju tej dolegliwości. Dobór leczenia zależy od werdyktu lekarza oraz od możliwości danego szpitala lub kliniki. W niektórych przypadkach stosuje się nieinwazyjne środki, takie jak krople do oczy, niemniej jednak zdarzają się sytuacje, kiedy to ostatnią deską ratunku na ocalenie wzroku jest operacja.
Prewencja ponad wszystko
Wczesne wykrycie jaskry daje dużą szanse na powstrzymanie jej nagłego rozwoju. Niestety, choroba ta przez wiele lat nie daje o sobie znać, podczas gdy sieje wewnątrz gałki ocznej ogromne spustoszenie. Zapobiec temu można jedynie dzięki regularnym wizytom kontrolnym u okulisty, które są w stanie wykryć istnienie jaskry.